(leestijd 9 minuten)

Het verlies van enthousiasme: waarom het gebeurt en hoe het terug te vinden

Inleiding

Veel mensen merken dat ze niet goed meer weten waar ze enthousiast of echt blij van worden. Ze voelen zich vervreemd van hun innerlijk kompas en missen de intrinsieke motivatie die vroeger voor plezier en energie zorgde. In dit blog onderzoek ik eerst de psychologische en culturele redenen achter dit verlies van levensvreugde. Daarna bekijk ik praktische oorzaken in het dagelijks leven -zoals stress en overprikkeling- en geef ik concrete tips en methodes om opnieuw te ontdekken wat je enthousiast maakt.

Psychologische en culturele achtergronden

Verlies van innerlijk kompas en intrinsieke motivatie

Psychologen signaleren dat veel mensen het contact met hun intrinsieke motivatie kwijtraken. In plaats van dingen te doen omdat ze ons van binnenuit voldoening geven, handelen we steeds vaker op basis van externe prikkels of verwachtingen van anderen. We passen ons aan om erbij te horen of aan bepaalde normen te voldoen, wat ten koste kan gaan van wat we eigenlijk diep van binnen willen. Deze neiging om meer waarde te hechten aan externe waardering dan aan het eigen kompas leidt tot een gevoel van leegte of richtingloosheid. Bovendien kost gedrag dat vooral door externe druk wordt gedreven meer energie dan activiteiten die intern worden gemotiveerd -doen wat je écht leuk of belangrijk vindt gaat je immers makkelijker af en geeft juist energie. Wanneer mensen voortdurend dingen doen die niet bij hen passen, kunnen ze hun plezier erin verliezen en niet meer goed weten wat hen nou enthousiast maakt.

Maatschappelijke invloeden op motivatie en plezier

Verschillende maatschappelijke trends dragen bij aan deze vervreemding van wat ons energie geeft. Enkele belangrijke invloeden zijn:

• Prestatiedruk en hoge verwachtingen: De druk om te presteren is in de afgelopen decennia sterk toegenomen. Onderzoek in Nederland laat zien dat tegenwoordig één op de drie jongeren veel prestatiedruk ervaart – een fenomeen dat in twintig jaar tijd verdrievoudigd is. Steeds moeten streven naar hoge cijfers, een glanzende carrière en perfectie kan ervoor zorgen dat mensen keuzes maken op basis van wat moet in plaats van wat ze zelf leuk vinden. Deze voortdurende druk leidt tot stress en ondermijnt het ontwikkelen van intrinsieke interesses.
• Sociale media en externe validatie: Sociale media hebben de manier waarop we onszelf ervaren ingrijpend veranderd. Waar men twintig jaar geleden nog onbevangen kon genieten van een mooie strandwandeling of een behaald doel zonder dat iemand anders het wist, lijkt het nu alsof elke beleving pas “echt” is als die online gedeeld wordt. De constante stroom van perfecte plaatjes en de drang naar likes en goedkeuring van anderen kan het intrinsieke plezier in activiteiten verminderen. In plaats van op te gaan in het moment, betrapt men zich erop bezig te zijn met hoe het eruitziet voor de buitenwereld. Deze zoektocht naar externe bevestiging “stompt het intrinsieke beloningssysteem af”, waardoor het lastiger wordt om voldoening uit iets te halen zonder publieke goedkeuring.

Veelvoorkomende oorzaken van verlies van enthousiasme in het dagelijks leven

Naast deze grote lijnen spelen er in het dagelijks leven ook concrete factoren die ertoe bijdragen dat mensen geen contact meer hebben met waar ze enthousiast van worden. Veelgenoemde oorzaken zijn onder andere:

• Chronische stress en burn-out: Langdurige stress put niet alleen het lichaam uit, maar beïnvloedt ook de hersenen. Bij voortdurende stress raakt het beloningssysteem in ons brein ontregeld, waardoor we minder plezier en motivatie ervaren -een toestand die bekendstaat als anhedonie. Simpel gezegd: door stress voelt niks meer leuk. Dit zien we terug in de cijfers: in 2024 had ongeveer 20% van de werkenden burn-outklachten. Bij jonge volwassenen rapporteert zelfs 43% zich (zeer) vaak gestrest te voelen. Die uitgeputheid en spanning maken het bijna onmogelijk om te genieten of je te verdiepen in hobby’s; alle energie gaat naar “overleven” in plaats van naar leven. Stress en vermoeidheid kunnen er zo voor zorgen dat je het contact met vroegere passies kwijtraakt.
• Overprikkeling en constante afleiding: We leven in een wereld van informatie-overvloed en een permanente staat van ‘in verbinding zijn met iedereen’:  Via smartphone, internet en media worden we de hele dag door gebombardeerd met prikkels. Deze overprikkeling maakt het moeilijk om nog rust te vinden of te voelen wat we zélf willen. Psychologen merken op dat we feitelijk “verslaafd” zijn geraakt aan voortdurende stimulatie: hoe meer entertainment en prikkels we consumeren, hoe hoger onze drempel voor voldoening wordt. We raken gewend aan snel, luid en veel -en minder intense bezigheden (zoals een boek lezen of simpelweg niets doen) voelen dan al gauw saai aan. Paradoxaal genoeg voedt teveel prikkel juist verveling: mensen verlangen wel naar vrije tijd, maar als die zich aandient weten ze niet wat te doen -niets lijkt nog interessant genoeg in vergelijking met de eindeloze stroom aan online content. Het resultaat is dat men passief en lusteloos kan worden. Daarnaast staat een overprikkeld brein continu “aan”, wat leidt tot concentratieproblemen, onrust en slaapklachten. In zo’n toestand is er weinig mentale ruimte om na te denken over wat je nu écht leuk vindt; het is simpelweg te druk in je hoofd.
• Gebrek aan rust en zelfreflectie: Veel mensen gunnen zichzelf nog amper echte ontspanning of stille tijd. We hollen van verplichting naar verplichting -werk, studie, sociale activiteiten- en als we een moment over hebben, grijpen we al snel naar onze telefoon. Daardoor ontbreekt de gelegenheid om tot rust te komen en in te tunen op onze eigen interesses. Structureel slaaptekort en geen pauzes nemen ondermijnen onze creativiteit en veerkracht. Bovendien zorgt een constant volle agenda ervoor dat hobbies of spontane activiteiten als eerste sneuvelen. Wie altijd bezig is, raakt het gevoel kwijt voor wat hij of zij uit vrije wil zou willen doen. Het is veelzeggend dat Nederlanders gemiddeld bijna 2 uur per dag op sociale media doorbrengen -uren die ten koste gaan van actief iets ondernemen of gewoon eens niks doen. Dit gebrek aan onbewaakte tijd en reflectie maakt dat men zichzelf niet de kans geeft om nieuwe interesses te laten opborrelen of oude passies te herinneren.

Samengevat put een combinatie van stress, overstimulatie en geen tijd voor herstel de mentale batterij volledig uit. Je hebt dan de mentale ruimte niet om te spelen, te dromen of te ontdekken -precies de omstandigheden die nodig zijn om enthousiasme te voelen.

Tips om je enthousiasme en plezier terug te vinden

Gelukkig zijn er concrete stappen die je kunt nemen om het contact met je intrinsieke interesses en plezierbronnen te herstellen. Enkele beproefde methodes en oefeningen om opnieuw te ontdekken waar je enthousiast van wordt:

• Houd een dagboek bij (journaling): Schrijven over je gedachten en gevoelens is een krachtig hulpmiddel om jezelf weer beter te leren kennen. Uit onderzoek blijkt dat regelmatige dagboekschrijf-sessies je stemming verbeteren en stressniveau verlagen. Door dagelijks of wekelijks op te schrijven wat je bezighoudt, waar je van geniet en wat je frustreert, ga je patronen herkennen. Je kunt bijvoorbeeld bijhouden op welke momenten van de dag of bij welke activiteiten je een glimp van enthousiasme voelt. Dit vergroot je zelfbewustzijn en helpt bij het herontdekken van dingen die je leuk vindt. Tip: stel jezelf schrijfvragen als “Waar kreeg ik vandaag energie van?” of “Wat zou ik doen als ik een vrije dag voor mezelf had?”. Wees eerlijk en schrijf voor jezelf, niet voor een ander – het gaat erom jouw innerlijke stem op papier te krijgen.
• Zoek de stilte en de natuur op: Probeer regelmatig uit de hectiek te stappen en momenten van rust in te bouwen. Een beproefde methode is een wandeling in stilte, bij voorkeur in de natuur. Onderzoek toont aan dat tijd doorbrengen in groene omgevingen ons mentaal herstelt: het vermindert angst en piekeren en verhoogt positieve gevoelens. Even geen schermen of to-do lijsten, maar bewust een boswandeling, een parkbezoek of desnoods een rondje in je buurt in alle rust. De afwezigheid van luidruchtige prikkels en het frisse groen geven je brein de kans om tot rust te komen. Vaak merk je dat in die stilte nieuwe ideeën of oude interesses naar boven komen borrelen. Ook practices zoals meditatie of ademhalingsoefeningen kunnen hierbij helpen – ze brengen je aandacht naar het hier-en-nu en laten je opmerken wat je eigenlijk voelt of denkt zonder afleiding. Plan bijvoorbeeld eens een “stiltewandeling” van een half uur en focus onderweg op wat je zintuigen ervaren (de wind, geluiden van vogels, je eigen ademhaling). Dergelijke mindfulness-activiteiten kunnen het innerlijke kompas weer hoorbaar maken.
• Doe iets creatiefs (kunst, muziek, koken, etc.): Creatief bezig zijn is een uitstekende manier om het plezier terug te vinden. Het proces van iets maken – of dat nu schilderen, schrijven, koken, tuinieren of handwerken is – geeft vaak voldoening en zet je in het moment. Studies tonen aan dat mensen zich gelukkiger en energieker voelen tijdens creatieve bezigheden. Door creatief aan de slag te gaan, kom je bovendien makkelijk in een flow-toestand: je bent zo verdiept in een uitdagende activiteit dat de tijd voorbij vliegt. Dit soort flow-ervaringen hangen samen met meer tevredenheid en welbevinden. Je hoeft geen artiest te zijn; het gaat niet om het resultaat maar om het proces. Pak dat schetsboek, probeer een nieuw recept uit, of ga een muziekinstrument improviserend bespelen. Creativiteit opent je geest, laat je spelen en experimenteren -precies de ingrediënten om weer te voelen wat je leuk vindt.
• Beperk overvloed aan prikkels (digitale detox): Als je voortdurend “vol” zit met informatie en sociale media, is er weinig ruimte over om je eigen enthousiasme te laten groeien. Probeer daarom bewust prikkels te doseren. Dit kan betekenen: schermtijd verminderen, af en toe een dag(deel) offline gaan, of eens helemaal niets plannen zodat verveling kan ontstaan. Hoewel het contra-intuïtief klinkt, hebben we soms juist minder stimulatie nodig in plaats van meer, om ons weer levendig te voelen. Wetenschappers stellen dat voortdurende hoge stimulatie onze gevoeligheid voor plezier verlaagt – je hebt dan steeds sterkere prikkels nodig voor hetzelfde effect. Door een stap terug te doen en verveling toe te laten, krijgt je brein de kans te ontprikkelen. Verveling is namelijk niet vijandig; het is een signaal dat nieuwe ideeën in aantocht zijn als je het even ruimte geeft. Schakel bijvoorbeeld ’s avonds de televisie en telefoon uit, en kijk wat er opkomt: misschien pak je uit jezelf een oud boek, misschien ga je tekeningen maken uit verveling. Dit zijn momenten waarop je weer kunt gaan luisteren naar je eigen interesses. Zoals een expert het stelt: “Minder afleiding en meer stilte zorgen dat je gedachten weer kunnen horen wat je écht wilt”. Probeer dus eens een digitale detox of stel grenzen (bijv. geen phone na 21:00) en merk hoe na enige onrust juist creativiteit of zin om iets te doen terugkeert.
• Experimenteer en let op energiegevers: Ten slotte is het belangrijk om actie te ondernemen en kleine experimenten uit te voeren met verschillende activiteiten. Misschien weet je nog niet precies wat je enthousiast maakt.. Probeer daarom stap voor stap dingen uit en observeer hoe je je erbij voelt. Plan bewust wat meer van de activiteiten waarvan je vermoedt (of uit het verleden weet) dat je er energie van krijgt, en schrap of verminder tegelijkertijd iets dat je eigenlijk al tijden geen plezier meer oplevert. Bijvoorbeeld: ga weer eens een uur piano spelen als je dat ooit leuk vond, in plaats van die avond voor de zoveelste keer e-mails te checken. Of spreek af om een nieuwe sport of cursus uit te proberen. Het is handig om na zo’n experiment even stil te staan bij de ervaring: voelde je je tijdens of na die activiteit iets positiever, energieker, gemotiveerder? Zo ja, dan heb je een waardevolle aanwijzing gevonden. Zo nee, geen man overboord – zie het als  een onderzoek en probeer iets anders. Door op deze manier je energiepeil als graadmeter te gebruiken, kom je erachter wat echt bij je past. Bespreek het desnoods met vrienden of een coach; anderen kunnen je helpen reflecteren en nieuwe ideeën geven (“Wat vond je als kind leuk? Waar praat je gepassioneerd over?”). Het sleutelwoord is reflectie: stel jezelf regelmatig de vraag “Waar heb ik nu echt zin in?” en geef eerlijk antwoord, zonder te denken aan wat zou moeten. Kleine stapjes en ontdekkingen bouwen zo weer aan een kompas dat van jou is.

Conclusie

In een tijd van hoge druk, eindeloze prikkels en individualisering is het niet verwonderlijk dat veel mensen het spoor bijster raken wat betreft hun eigen passie en plezier. Psychologisch gezien speelt het verschuiven van intrinsieke naar extrinsieke motivatie een grote rol, terwijl cultureel-maatschappelijke factoren als prestatiedruk, sociale media en verminderde sociale verbondenheid de vervreemding versterken. Praktisch uit zich dit in een leven vol stress, overprikkeling en te weinig rust, waardoor de innerlijke roep van enthousiasme naar de achtergrond verdwijnt.

Het goede nieuws is dat dit proces omkeerbaar is. Door bewust gas terug te nemen, jezelf beter te leren kennen via reflectie (bijvoorbeeld met journaling), de helende kracht van natuur en stilte op te zoeken, en ruimte te maken voor spel en creativiteit, kun je het vuurtje van enthousiasme weer aanwakkeren. Het begint met kleine stappen: sta open voor verveling, probeer iets nieuws of ouds, en let op welk sprankje vreugde dat geeft. Zo kun je geleidelijk je innerlijk kompas herstellen en (opnieuw) ontdekken waar jíj blij van wordt – iets wat in onze drukke wereld misschien een uitdaging is, maar uiteindelijk ontzettend belonend en essentieel voor een betekenisvol leven.